• Demans (bunama) nedir?
İleri yaş grubunda unutkanlık her zaman yaşlanmanın doğal bir sonucu değildir. Klinik araştırmalar demansın normal yaşlanma sürecinden farklı mekanizmalarla oluştuğunu ve farklı özellikleri olduğunu ortaya koymuştur.
Demans ya da yaygın adıyla bunama kişinin bilişsel işlevlerinde, daha önceki işlev düzeyine göre kötüleşme ile giden bir durumdur. Buna ilaveten davranış bozuklukları, sosyal ve mesleki aktivitelerde bozulma gözlenir. Kişi günlük yaşam aktivitelerini kendi başına yapmakta zorlanabilir.
• Demans nedenleri nelerdir?
Beynin hafıza, muhakeme ve hereketi sağlayan çeşitli bölümleri vardır ve hazıfa ile ilgili bölümdeki hücrelerin kaybı ile bunama süreci başlar.
Demans yani bunama birçok farklı nedenle ortaya çıkabilir. Toplumda Demans ve Alzheimer hastalığının aynı şey olduğuna dair yanlış bir algı da mevcuttur. Oysa demansın nedenleri çeşitlidir. Alzheimer bunlardan sadece biridir.
Demans, bunamaya yol açan hastalıkların genel adı olarak da düşünülebilir.
Demansa yol açan durumlardan bazıları:
• Alzheimer hastalığı (% 50-70)
• Beyin damar tıkanıklıkları
• Beyin enfeksiyonları
• Vitamin eksiklikleri
• Alkol aşırı kullanımı
• Beyin tümörleri
• Bazı ilaçlar
• Depresyon
• Çeşitli metabolik ve sistemik hastalıklar
65 yaş üzerinde demans sıklığı % 5-10’dur ve her 5 yılda bir iki katına çıkmaktadır. 85 yaşındakilerin % 20-50 kadarında demans gözlenmektedir. İnsan ömrünün uzaması ile de demans görülme sıklığı paralel olarak artmaktadır.
• Her demans Alzheimer mıdır?
Demansın çok çeşitli nedenleri olmakla birlikte Alzheimer hastalığı, tüm demans vakalarının %50-70’ini oluşturmaktadır. Alzheimer hastalığının temel nedeni beyinde bulunan bir takım proteinlerin birikimi ve buna bağlı olarak sinir hücrelerinde işlev bozukluğu ve hücrelerin kaybıdır.
• Alzheimer riskini artıran faktörler nelerdir?
İleri yaş
Kadın cinsiyet
Aile öyküsü(genetik)
Ağır bir kafa darbesi almış olmak
Yüksek tansiyon
Kolesterol yüksekliği
Şeker hastalığı
Düşük eğitim düzeyi
Depresyon
Homosistein yüksekliği
• Bunama(demans) belirtileri nelerdir?
Unutkanlık-hafıza sorunları
Muhakemenin bozulması
Görsel algıda bozulma
Dikkat ve algı bozuklukları
iletişim bozuklukları
Dil becerilerinde, konuşmada bozulma
• Bunama evreleri nelerdir?
Erken evre: Hastalık genellikle sinsi başlangıçlıdır. İlk dikkat çeken bulgu ise unutkanlıktır. Kişi eşyaları koyduğu yeri, adresleri yapacağı işlerin bazılarını unutur. Hastalık unutkanlıkla başlayabileceği gibi bazen de çabuk kızma, anlamsız öfke atakları, normale kıyasla belirgin bir durgunlaşma ve ilgisizlik hali gibi kişilik değişiklikleri ile kendini gösterebilir. Bu bulgulara hastanın muhakeme yeteneğinin ve algısının bozulması da eşlik eder.
Orta evre: Kişi yakınlarının isimlerini unutur ve evinin yolunu kaybetme gibi sosyal yaşantıyı da etkileyecek unutkanlıklar gelişir. Günlük öz bakımını aksatabilir, evde odaları karıştırabilir.
Ileri evre: Hastaların yemek yeme, yürüme, konuşma gibi fonksiyonlarda da kayıp gelişebilir ve kişi yatağa bağlı ya da bakıma ihtiyaç duyar hale gelebilir.
• Bunama ve Alzheimer nasıl teşhis edilir?
Alzheimer hastalığı önlenebilen ya da tedavi ile tam düzelebilen bir hastalık değildir fakat hastalık ilerleme hızı yavaşlatılabilmektedir. Demans nedenlerinin bir kısmında ise tedavi ile tam düzelme mümkündür.
Bu nedenle Alzheimer ve diğer demans türlerinde erken teşhis ve tedavi önemlidir.
Demans teşhisinde öncelikli olan klinik muayenedir. Ardından hafıza testi, kan tahlilleri ve beyin görüntülemesi yapılır.
• Bunama nasıl tedavi edilir?
Bunamada tedavi hastalığı evresine göre planlanır. Amaç hastalığı ilerleme hızını yavaşlatmak ve hastanın bağımsız yaşam süresini olabildiğince uzatmaktır.
AH'nın kesin tedavisi mevcut değil
-İlaç tedavileri;
◦ Hafıza, yargı ve yeni bilgi öğrenmedeki bozuklukları azaltır ve ilerlemesini yavaşlatır.
◦ Davranışsal bulguların düzeltilmesinde rol oynar,
-Hasta desteklenmesi ve davranışçı yaklaşımlar
-Çevresel faktörlerin düzenlenmesi
